نقش انفاق در فقر‌زدایی جوامع اسلامی

نقش انفاق در فقر‌زدایی جوامع اسلامی

در تمام نظام ها و ایدوئولوژی های موجود در جهان ما یک اصل اساسی وجود دارد و آن رشد و ارتقاء جامعه مدنی است، جامعه مدنی در هر شکل و زبان و در هر دوره زمانی با ارزش آفرینی و تولید ثروت رشد داشته اند و این بر کسی پوشیده نیست. تمام مکاتب از ابتدای تاریخ تلاش کرده‌اند جامعه مدنی در کنار مسائل روحانی و اعتقادی معیشت را سالم سازی کنند.

این مکاتب چه بر اساس بینش توحیدی و الهی و از جانب خداوند باشند و چه بر اساس بینش مادی و ساخته بشر، نمیتوانند بدون ارائه برنامه ای برای اقتصاد و معیشت مردم، مکتب و نظریه ای برای جوامع انسانی عرضه کنند. یکی از معضلات اقتصادی ای که کم و بیش در تمام جوامع وجود دارد، فقر است که خود معلول علت های متفاوتی است. مکاتب اقتصادی هر کدام بر اساس ایدئولوژی و جهانبینی حاکم بر نظام فکری و اعتقادیشان در صدد عرضه راه حلی برای این مسئله هستند.

در این مقاله بصورت پژوهشی و کتابخانه ای،  سعی در تببین فقر زدایی در بر اساس انفاق و بر مبنای دیدگاه های دسته اول قرآن و احادیث معتبر و چگونگی رشد فرهنگ بخشش و انفاق صحبت کرده ایم و با استناد به آیات قرآن و حدیث موضوع را موشکافی کرده و درپایان به نتیجه پرداختیم.

کلید واژه‌ها: انفاق، اسلام، فقر

مقدمه:

در اسلام پیش از هر اندیشه و مکتب بشری و بیش از هر قانون گذاری برای رعایت و حمایت افراد درمانده اجتماع و تامین نیازهای مادی و معنوی آنها ، کوشش به عمل آمده و قرآن و سنت و سایر منابع حقوق اسلامی سرشار از فرامین و رهنمودهای تامین کننده رفاه حال این طبقات درمانده ی جامعه است . نقش انفاق در فقر‌زدایی جوامع اسلامی

همیاریهای اجتماعی در حقوق اسلام بر دو پایه استوار است .

اولاً : براساس جهان بینی خاص الهی و حمایت همنوع و احترام واقعی برای او بنا شده است .

ثانیاً : بر پایه وحدت و پیوسته بودن جامعه اسلامی و جدا نبودن مصالح افراد از یکدیگر ، که همچون حصاری نیرومند و یک پارچه ، همه نگهبان و نگهدار یکدیگرند و وظیفه دارند که به نیازمندیهای یکدیگر همچون نیاز ها و احتیاجات خصوصی خود رسیدگی کنند ، چرا که جامعه اسلامی بر اساس تعاون و همبستگی و همیاری بنا گردیده است .

 جامعه اسلامی یک واحد حقیقت بیش نیست و همه افراد آن اعضای یک اندامند و خیر و شر و نیک و بد هر یک از اعضاء به یکدیگر اعضای جامعه نیز می تراود و سرایت می کند و شرط سلامت این اندام ، اجرای اصل عدالت و مساوات و اصل مسئولیت متقابل و همیاری همگانی افراد است . به اقتضای اصل مسئولیت ، فرد فرد این جامعه همچنان که مسئول حفظ حیات و رفاه خویش است مسئول دیگران نیز هست و باید در اندیشه ی غم و شادمانی دیگران نیز باشد. نقش انفاق در فقر‌زدایی جوامع اسلامی

 این جامعه همان است که خداوند آنرا خانواده ی خود (عیال لله ) دانسته است و بافت آن در سوز و ساز و فقر و غنا و بی نیازی و نیازمندی به هم گره خورده و آمیخته شده است . فرد جامعه اسلامی با تلاش و کوشش خود کار می کند و ثروت تولید می نماید و از آن بهره می گیرد و از فزونیهای آن به دیگر افراد جامعه بهره می رساند .

اسلام نه تنها می گوید باید به محرومین و مستضعفین کمک گردد ، بلکه می گوید باید دیگران را نیز به این کار دعوت کرد

مال ، در حقوق اسلام قبل از انکه صفت فردی داشته باشد ، خصلت الهی و اجتماعی دارد و در قرآن یک جا از آن تعبیر به مال الله( نور/35) و در جای دیگر ، تصرفات انسان در آن به عنوان خلیفه خدا ، اطلاق گردیده است ( انفقو مما جعلکم عموم مستخلفین فیه) از این رو تمام زوایای حقوق و قوانین اسلام راهگشای تعدیل ثروتهای شخصی برای تامین تعادل و رسیدگی به وضع مادی و معنوی عموم مردم است .

اسلام؛ دین محرومیت زدا:

درحقوق اسلام بیمه ها و همیاری های اجتماعی بر دو دسته است : دسته اول : همان است که بر عهده حکومت و دولت اسلامی است که مانعی چون زکات ، خمس ،خراج ، جزیه و فی ، انفال ، اموال بلا صاحب و سایر وجوهی که به صندوق دولت واریز می گردد و سایر مواردی که تفصیل آن در کتب فقهی و حقوقی آمده است . دسته دوم : از بیمه ها و همیاری های اجتماعی در اسلام ، خدماتی است که توسط مؤمنین و تک تک افراد جامعه اسلامی ، انجام می پذیرد و هر کس باید به اندازه وسع و توان خود ، متکفل تامین نیازهای ضروری سایرین بشود و در حق آنها برادری و نیکی و همدردی کند . عناوین این دسته در قرآن و سنت و سایر منابع فقهی زیادند که صدقه ، احسان ، انفاق و ایثار از جمله آن است .

بر این اساس است که از اموال و سود ثروتنمدان کاسته می شود و به فقراو نیازمندان می رسد و یا در مصالح کل جامعه مصرف می شود و ثروتها تعدیل می گردد و امکان اینکه ثروت ملی در دست عده ای متمرکز شود ، منتفی گردد و روح برادری و صمیمیت در میان جامعه ایجاد می شود . بطور کلی ، اسلام تلاش و حرکت برای محرومیت زدایی از جامعه را ، یک وظیفه عمومی می داند و اندیشه مبارزه با فقر و کوشش در جهت سیر کردن شکم های گرسنه را یکی از اصول خود معرفی می نماید و کسانی را که در این مسیر گام بر نمی دارند ، در شمار ضد انقلاب و مکذبین رسالت الهی ، قرار می دهد . نقش انفاق در فقر‌زدایی جوامع اسلامی

اسلام نه تنها می گوید باید به محرومین و مستضعفین کمک گردد ، بلکه می گوید باید دیگران را نیز به این کار دعوت کرد و بنای یک حرکت عمومی و همه جانبه را برای نابودی فقر و فلاکت پایه ریزی نمود و نهضت امدادگری و دستگیری از مستمندان و از پای ماندگان را ایجاد کرد .

 بر این اساس است که قرآن کریم ، یکی از خصوصیت ضد انقلاب را ردع یتیم و بی تفاوتی نسبت به وضعیت و حال فقرا ، مساکین و پابرهنگان ، معرفی می کند و می فرماید : (اَرَأیتَ الَّذِی یُکَذِبُّ بالدّینِ الّذی یَدُعَ الیَتِیمَ وَ لاَ یَحُضَّ عَلَی طَعَامِ المسکینِ) : آیا دیده ای آنرا که دین را تکذیب می کند ؟ پس او همان است که یتیم را سخت می راند و برخوراندن بینوا و مسکین نمی انگیزاند[1] کسی که ایمان به حقیقت اسلام آورده و عملاً ایمان خود را به ثبوت رسانده ، غیر ممکن است که خود و دیگران را بی تفاوت به حل محرومان ، تحمل کند . چون آتشی که بوسیله ایمان در درون آدمی ، شعله ور می شود ، ریشه تمامی بی تفاوتیها را می سوزاند و انقلابی در درون علیه ظلم ، ستم و بی عدالتی ایجاد می نماید.

معنای لغوی صدقه :راغب اصفهانی در «مفردات » می گوید :« صدقه از صدق ، به معنی راستی و درستی و مطابقت حرف و عمل و هماهنگی گفتار و اعتقادات و اعمال جوارحی است . به مهریه زن از این جهت صداق گفته می شود که گواه صدق و راستی اعتقاد در دوستی است[2]» نقش انفاق در فقر‌زدایی جوامع اسلامی

در«قاموس قرآن » چنین آمده است : « صدقه چیزی است که انسان از مال خود و قربه الی الله می دهد و آن اعم از زکات است . صدقه به واجب و مستحب هر دو گفته می شود ولی زکات فقط اسم واجب است[3]».

در «اقرب الموارد »درباره علت تسمیه صدقه آمده است : «صدقه چیزی است که بنده بوسیله آن صدق عبودیت خویش را اظهار می کند»

برای مطالعه کامل مقاله لطفا آن را دانلود کنید.