بررسی تطبیقی نظام آموزش و پرورش آلمان

مقدمه

آلمانی ها به نظام آموزشی خود و به این حقیقت که آلمان اولین کشوری بود که آموزش و پرورش اجباری راوضع کرد می بالند. اما با وجود این اطلاق « نظام آموزشی آلمان » به این سیستم شاید نام بی مسمایی باشد چرا که اداره و تصمیم گیری درباره نظام آموزشی به اندازه شمار ایالت آلمان متنوع است و هر یک از این نظام ها دارای ساختارها و روشهای تدریس متفاوتی هستند. این وضعیت گاهی به اختلاف نظرهای عجیبی انجامیده است از جمله « باواریا » اخیراً از قبول دیپلم های گرامر سایر ایالت سر باز زده است. مسئله معرفی نظام آموزشی واحدی برای سراسر آلمان مطرح کرده است اما این پیشنهاد هنگام نگارش این کتاب هنوز موضوع بحث های جنجالی و دامنه دار بود.

آموزش و پرورش در آلمان حداقل 9 سال ( در بعضی ایالت 10 سال ) اجباری است و کودکان بنابر ماه تولدشان از 5/5 تا 5/6 سالگی آموزش تمام وقت را آغاز می کنند.

تحصیل در مدارس دولتی از دبستان تا پایان دانشگاه رایگان است. آموزش رایگان برای کودکان اتباع خارجی در آلمان نیز فراهم است هر چند دانش آموزان غیر مقیم با دانش آموزانی که مقیم کشورهای غیر از اتحادیه اروپا هستند.

برای تحصیل رایگان لازم است روادید دانش آموزی یا دانشجویی اخذ کنند.

نظام آموزش آلمان بر خلاف برخی دیگر از کشورهای اروپایی تقریباً بر تساوی کامل استوار است و نظیر مدارس نخبگان – گراند ایگول – فرانسه یا دانشگاههای مشهور انگلستان در آلمان یافت نمی شود. بررسی تطبیقی نظام آموزش و پرورش آلمان

منتقدان نظام اموزشی آلمان می گویند که در نظام آموزشی آلمان بر خلاف مدارس آمریکا و انگلستان که بر رشد کلیه جنبه های شخصیتی فرد تاکید می شود فقط به دستاورهای علمی و شغلی فرد توجه می شود.

در اغلب مدارس آلمان فعالیت های فوق برنامه چندانی در برنامه دانش آموزان گنجانده نمی شود و فعالیت های ورزشی آموزش موسیقی و برخی هنرهای خاص به سایر سازمان ها واگذار می شود. برگزاری رقابت های ورزشی بین مدارس معمول نیست اما گهگاه رقابت های دو و میدانی برگزار می شود.

روش آموزشی نسبت به بسیاری از کشورها از جمله انگلستان و آمریکا رسمی تر است از جمله آنکه دانش آموزان در شرق آلمان هنوز ملزم هستند که با ورود معلم کنار صندلی های خود بایستند و تماس و ارتباط بین معلم و دانش آموز در خارج از کلاس درس بسیار اندک است.

در سال های اخیر در برخی مدارس شهرها مسله انضباط مشکل ساز شده است و تنش های بین دانش آموزان اقلیت های نژادی که گاهی 50 درصد یا بیشتر ثبت نام شدگان مدارس را در بعضی از شهرهای بزرگ تشکیل می دهند روی می دهد.

آموزش و پرورش در آلمان حداقل9سال اجباری است و کودکان بنابر ماه تولدشان از 5/5 تا 5/6 سالگی آموزش تمام وقت را آغاز میکنند.

نکات مثبتی نیز در سیستم آموزش و پرورش آلمان به چشم می خورد از جمله آنکه شاخص های آکادمیک معمولاً بالاست و معلمان مجرب با سوابق عالی به تدریس اشتغال دارند – 90 درصد از دانش آموزان با موافقت از مدرسه فارغ التحصیل می شوند و حدود 25 درصد نیز آزمون عمومی ورود به دانشگاه را با موفقیت پشت سر می گذارند. فن آوری نوین و اینترنت به سرعت به مدارس آلمان راه می یابد و در همین راستا تا پایان سال 2001 کلیه بیش از 40 هزار مدرسه در سطح آلمان از طریق سرویس سریع به ISDN به اینترنت متصل شدند.

نظام آموزشي آلمان:

نظام آموزش و پرورش كشور آلمان عمدتاً حالت ايالتي و استاني دارد و دولت فدرال در تعيين و تصميم‌گيري راجع به آن نقش اندكي ايفا مي‌كند. آموزش در اين كشور با كودكستان يا (Kindergraten) آغاز مي‌شود. جالب است بدانيد كه هم واژه (كودكستان) و هم ابداع اين شيوه آموزشي توسط آلمان‌ها انجام پذيرفت. واژه (Kindergraten) {ترجمه تحت اللفظي آن باغ كودكان است} امروزه در ادبيات آموزشي جهان بسيار شناخته شده و آشناست.

اين دستاورد آموزشي، يادگار فردريش فروبل (Friedrich Froebel) (1852 ـ 1782) است اما جالب است بدانيد كه دوره كودكستان در آلمان اجباري نيست و حالتي كاملاً اختياري دارد اما اين دوره براي همه كودكان بين سه تا شش سال در دسترس مي‌باشد.

بعد از اين دوره حضور در مدرسه براي 10 تا 13 سال اجباري مي‌شود و آلمان از كشورهايي است كه آموزش و پرورش رايگان در آن حالت اجباري دارد.

آموزش خصوصي و خارج از چارچوب نظام آموزشي تنها در شرايطي مجاز است كه توسط آموزگاران مجرب و صاحب صلاحيت انجام گيرد.

آموزش ابتدايي عمدتاً چهارسال به طول مي‌انجامد و مدارس دولتي در اين دوره طبقه بندي شده نيست و همه آموزش‌ها حالت يكسان دارد.

اما در دوره دبيرستان مدارس به چهار نوع كلي تقسيم مي‌شوند كه دانش‌آموزان برمبناي استعدادهاي خود و مشاوره تحصيلي آموزگارانشان به يكي از آن‌ها هدايت مي‌شوند. اين چهار نوع دبيرستان عبارتند از:

1ـ آموزشگاه‌هاي عالي (Gymnasium)

با استعدادترين دانش‌آموزان به اين مدارس راه مي‌يابند تا براي ورود به دانشگاه آماده شوند.

2ـ مدارس (Realschule)

اين مدارس طيف وسيع‌تري از دانش‌آموزان را در بر مي‌گيرد و دانش‌آموزان متوسط به آن راه مي‌يابند.

3ـ مدارس (Hauptschule)

اين مدارس دانش‌آموزان را براي آموز‌ش‌هاي فني و حرفه‌اي آماده مي‌كند.

4ـ مدارس جامع (Gesamtschule)

اين مدارس آميزه‌اي از سه نوع مدرسه قبلي است.

برای تحصیل رایگان لازم است روادید دانش آموزی یا دانشجویی اخذ شود

براي ورود به دانشگاه، دانش‌آموزان دبيرستاني مي‌بايست در امتحان ورودي يا كنكوري كه (Abitur) ناميده مي‌شود شركت كنند. دانش‌آموزان داراي ديپلم فني و حرفه‌اي نيز مي‌توانند در اين آزمون شركت كنند.

نظام ويژه‌اي براي كارآموزي كه Duale Ausbidung نام دارد به هنرآموزان فني و حرفه‌اي اين اجازه را مي‌دهد تا در يك شركت به هنرآموزي و كسب تجربه مشغول شوند.

كشور آلمان گرچه داراي پيشينه قوي آموزشي است اما داراي ضعف‌هايي نيز مي‌باشد.

به عنوان مثال در تست  PISA (پيشرفت آموزشي دانش‌آموزان) ضعف‌هاي نظام آموزشي آلمان در برخي دروس و زمينه‌ها مشخص گرديد. به عنوان مثال در سال 2000 آلمان در درس (خواندن) در رتبه بيست و يكم و در درس رياضيات و علوم طبيعي در رتبه بيستم از بين سي و يك كشور شركت كننده در اين تست قرار گرفت كه نشان دهنده نياز به بازنگري و اصلاح در اين زمينه‌ها بود.

 زندگي دانش‌آموزي در آلمان:

گرچه دانش‌آموزان آلماني باديگر دانش‌آموزان سراسردنيا تفاوت‌ چنداني د نوع زندگي تحصيلي ندارنداما برخي تفاوت‌ها نيزمحسوس مي‌باشد.

البته برخي تفاوت‌ها در بين 16 ايالت آلمان هم به چشم مي‌خورد كه حالت منطقه‌اي دارند اما تفاوت‌هاي عمده زندگي تحصيلي در آلمان و نكات برجسته آن به شرح زير است:

* هر گروه از دانش‌آموزان كه متولد يك سال باشند (هم سن باشند) در يك كلاس قرار مي‌گيرند و تشكيل كلاسي را مي‌دهند كه تا پايان دبستان (سال اول تا چهارم) ثابت مي‌ماند.

اين ثابت ماندن تركيب دانش‌آموزان كلاس درمدارس عالي(سال پنجم تا ششم)و انواع ديگر مدارس كماكان به چشم مي‌خورد. بررسی تطبیقی نظام آموزش و پرورش آلمان

*البته برخي تغييرات هم ممكن است كه رخ بدهد، به عنوان مثال در كلاس‌هاي زبان، ممكن است كلاس به دو يا سه گروه تقسيم شوند.

* بيشتر موضوعات درسي (مانند علوم، هنر، موسيقي و ….) در كلاس درس دانش‌آموزان كه همانند اتاق خانه آن‌ها مي‌ماند برگزار مي‌گردد؛ دانش‌آموزان در كلاس خود مي‌مانند و معلم‌ها كلاس خود را تغيير مي‌دهند. اين موضوع تا سال يازدهم ادامه مي‌يابد.

* معمولاً در مدارس آلمان هيچ نيروي حفاظتي و انتظامي وجود ندارد؛ البته در برخي مدارس هم ممكن است چنين نيروهايي وجود داشته باشند.

اما عمدتاً دانش‌آموزان بزرگتر با تشكيل گروه‌هايي وظيفه مراقبت از دانش‌آموزان جوان‌تر را به خصوص در اموري همانند عبور از خيابان و … برعهده مي‌گيرند.

*درمدارس آلمان گاهي اوقات خدمات پزشكي هم موجود است و دانش‌آموزان در آنجا از كمك‌هاي اوليه بهره‌مند مي‌شوند.

* عمدتاً دو دانش‌آموز بر روي هر ميز تحرير مي‌نشيند.

اين ميزها عمدتاً به صورت نيم دايره يا ديگر اشكال هندسي چيده و مرتب مي‌شوند.

در زمان امتحانات، ميزها به صورت خطي چيده مي‌شود وبراي جلوگيري از تقلب برروي هر ميز فقط يك دانش‌آموز مي‌نشيند.

*رابطه بين معلم ودانش‌آموزووالدين ومعلم‌ها كاملاً راحت وبه دور از تشريفات است،اين رابطه گاه حالت نيمه رسمي بخود مي‌گيرد. (اين نوع از رابطه گاهي دشواري‌هايي هم دارد به ويژه براي خارجي‌ها كه با اين شيوه مانوس نيستند).

* معمولاً چيزي به نام اونيفورم يا لباس خاص مدارس به چشم نمي‌خورد.

اصل پوشيدگي مي‌بايست رعايت گردد ازجمله پوشيدن لباس‌هاي كوتاه،صندل ويا لباس‌هاي داراي سوراخ وپارگي ممنوع است.

برخي مدارس براي خوداونيفورم‌هايي طراحي مي‌كنند اما درمجموع اين پوشش‌ها به آن حالت رسمي كه درانگلستان به چشم مي‌خورد نمي‌باشد.

*شروع كار مدارس ساعت7:30يا8صبح است و كلاس‌ها عمدتاً ساعت 12 ظهر به پايان مي‌رسد.

آموزش در سطوح پايين تر هميشه قبل از زمان ناهار به پايان مي‌رسد. اما در سطوح آموزشي بالاتر كلاس‌هاي بعدازظهر نيز مرسوم است.

* بعد از هر كلاس بسته به نوع مدرسه زنگ تفريحي حدود 5 تا ده دقيقه به دانش‌آموزان داده مي‌شود.

براي مدارسي كه قبل ازساعت يك ونيم بعداز ظهر به پايان مي‌رسند عمدتاً زمان صرف ناهار درنظر گرفته نشده است.

امادر مدراسي كه كلاس‌هاي بعدازظهردرآن‌ها داير مي‌شود،حدود45دقيقه تا90دقيقه زمان صرف غذا واستراحت درنظر گرفته مي‌شود.

* دربعضي مدارس بجز استراحت5تا10دقيقه‌اي بين هر زنگ،درزنگ‌هاي دوم وچهارم يك زمان استراحت10تا15دقيقه‌اي نيزبه دانش‌آموزان داده مي‌شود.

* درمدارس دولتي آلمان هرزنگ تدريس دقيقاً4دقيقه است.

هر موضوع درسي معمولاً دو تا سه زنگ در هفته تدريس مي‌شود. (درس‌هاي اصلي مانندرياضيات،انگليسي ياآلماني چهار تا شش نوبت در هفته تدريس مي‌شوند).

بيش از دو نوبت پياپي از هر درس نيز رايج نمي‌باشد.

شروع هر كلاس و خاتمه آن معمولاً به وسيله يك زنگ يا ديگر علامت‌هاي شنيداري به دانش‌آموزان اعلام مي‌شود. بررسی تطبیقی نظام آموزش و پرورش آلمان

* امتحانات عمدتاً حالت تشريحي دارند تا تستي.

تا پايه يازدهم، امتحانات معمولاً شامل بيش از سه بخش مجزا از هم نمي‌شود.

اين در حالي است كه بيشتر امتحانات سال‌هاي اوليه دبيرستان معمولاً بيش از 90 دقيقه به طول نمي‌انجامد.

اما آزمون‌هاي پايه يازدهم تا سيزدهم ممكن است تا چهار زنگ بدون وقفه و زمان استراحت هم به طول بيانجامد.

ادامه متن بعد از دانلود

سال تحصيلي

سال تحصيلي معمولاً پس از تعطيلات تابستاني آغاز مي‌شود. (اين تعطيلات درایالات مختلف متفاوت است ومعمولاً ازانتها يا نيمه آگوست آغاز مي‌شود و به2نيمسال تقسيم مي‌شود)

غالباً تعطيلات 12 هفته به طول مي‌انجامد كه اين تعطيلات به جز تعطيلات رسمي كشور آلمان است.

تعداد روزهاي تعطيل در ايالت‌هاي مختلف، تفاوت دارد اما معمولاً مدارس 6 هفته در تابستان و 2 هفته نيز براي تعطيلات كريسمس تعطيل مي‌باشند. دوره بعدي تعطيلات در بهار (معمولاً در اطراف روز جشن شكرگزاري) و پاييز (تعطيلات سنتي دروي محصول كه سابقاً كشاورزان فرزندان خود را براي كمك در دروي محصولات كشاورزي نياز داشتند) است.  بررسی تطبیقی نظام آموزش و پرورش آلمان

تحولات جديد:

بعد از انتشار نتايج PISA (برنامه جهاني پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان) و آشكار شدن ضعف‌هاي نظام آموزشي آلمان در قياس با ديگر كشورها، برخي تغيير و تحولات در پيكره نظام آموزشي اين كشور آغاز گرديده و مباحث فراواني در اين زمينه انجام گرفته است كه در ادامه به برخي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

1ـ تدوين استانداردهاي فدرال براي تعيين كيفيت تدريس

2ـ جهت‌گيري تربيت معلم به سوي برنامه‌هاي عملي‌تر

3ـ انتقال برخي مسئوليت‌هاي وزارت آموزش و پرورش به مدارس محلي

نسبت به دهه 1990 ميلادي، در سال‌هاي پس از 2000، برخي تغييرات در مدارس آلمان رخ داده كه عبارتند از:

فهرست مطالب

مقدمه

نظام آموزشي آلمان

زندگي دانش‌آموزي در آلمان

سال تحصيلي

پذيرش تحصيلي

دوره هاي آموزشي

ارزشيابي تحصيلي

همكاري هاي آموزشي

اولويت هاي آموزشي

اشتغال به كار دانش‌آموزان

علاقه وعدم علاقه دانش‌آموزان نسبت به مدرسه و معلمان

منابع و مآخذ