دلایل نوسانات ارز سکه و طلا

یکی از مهمترین اهداف و سیاست های اقتصادی کشور ها رشد و توسعه اقتصادی و کسب حداکثر وجوه ارزی ناشی از صادرات کالا و خدمات است. نرخ ارز و سکه و نوسانات آن و در حقیقت انتخاب صحیح و بهینه نظام های ارزی تاثیر مهمی در سرمایه گذاری ها در کشور و صادرات و واردات خواهد داشت و بنابراین دارای اهمیت بسیار بالایی برای مسئولین اقتصادی کشور است .

تعریف ارز

در فرهنگ معین ، ارز به ارزش ، بهاء، قیمت و نرخ یا برابری پول داخلی با پول های بیگانه (خارجی) تعریف شده است . در مکالمات بازرگانی و اقتصادی امروز ، ارز به معنی پول رایج خارجی استفاده شده است وطبق تعریف مالیه از ارز خارجی ،ارز در مفهوم وسیع و بسط یافته، شامل کلیه وسایل پولی پرداخت های خارجی می باشد[1].

از طرفی نرخ ارز ، قیمت یک واحد پول خارجی ، حق برداشت مخصوص((SDR و یا طلا در مبادله با پول رایج یک کشور است[2].

واحد نوسانات نرخ ارز (PIP)

     در مبادلات ارزی یک واحد تغییر یا نوسان قیمت ارز را واحد نوسان یا پیپ (PIP) می نامند در زبان انگلیسی به هر واحد نوسان ارز POINT نیز گفته می‌شود . برای اغلب ارزها ، قیمت خرید یا فروش تا چهار رقم اعشار اعلام می‌گردد. این عدد یک ده هزار م واحد ارز متقابل است که منظور همان یک پیپ یا یک واحد تغییر نرخ ارز است. با این وجود برای تعدادی از واحد های ارزی مثل ین ژاپن که ارزش مطلق نسبتا کوچکی دارد، قیمت تا دو رقم اعشار اعلام می‌شود.

که در این صورت یک واحد تغییر یا نوسان نرخ ارز یک صدم واحد ارز متقابل می‌باشد. از این رو در معاملات ارزی، یک پیپ کوچکترین مقدار نوسان قیمت در بازار است. کمترین واحد تغییرات برای ین ژاپن 0.01 و برای ارزهایی همچون یورو ، پوند و فرانک سوئیس 0.0001 می‌باشد . برای نمونه نرخ پیشنهاد فروش برای جفت ارز یورو در برابر دلار آمریکا (EUR/USD) در یک لحظه را 1.2635 در نظر بگیرید. حداقل نوسان این نرخ می‌تواند بین 1.2634 و1.2636 معادل 0.0001 باشد. (تجارت در بازار جهانی فارکس – دلایل نوسانات ارز سکه و طلا انتشارات چالش)

رژیم های ارزی

رژیم های ارزی، روشی است که کشورها به وسیله آن ارز خود را در مقابل ارز های خارجی و بازارهای آن ها مدیریت می کنند. این رژیم ها بسیار مرتبط با سیاست های پولی هستند و هر دوی آن ها به عوامل یکسانی بستگی دارند.( قره باغیان ، 76)

1. رژیم ارزی ثابت :

رژیمی است که در آن یک ارگان پولی مرکزی به نام بانک مرکزی ، نرخ برابری پول داخلی را با یک یا چند پول خارجی اعلام می نماید. این رژیم براساس قانون تصویب می شود. در حقیقت این نرخ وقتی تغییر می کند که قانون آن را تغییر دهد نه عواملی دیگر مانند سیاست. نرخ ثابت قابل تبدیل به سایر ارز ها است که به صورت جداگانه این ارز ها به عنوان توافقی شناخته می شود و با نوسان پذیرفته شده کمتر از یک در صد در مقابل سایر ارز ها قرار می گیرد.

2. رژیم ارزی شناور :

شناور یا انعطاف پذیر یک نوع از رژیم های ارزی است که به آن اجازه داده می شود تا بر طبق بازارهای ارز خارجی نوسان کند. در این موارد ، زمانیکه نوسانات نرخ ارز بالا است، بانک مرکزی دخالت کرده و مانع عدم ثبات ارز می شود بنابراین رژیم های مدیریت شده نیز وجود دارد . بانک مرکزی به ارز اجازه جریان آزادانه بین یک مرز بالا و پایین را می دهد. که شامل دو بخش  رژیم شناور آزاد و رژیم شناور مدیریت شده است .(مشایخ دلایل نوسانات ارز سکه و طلا ، 87)

3. رژیم ارزی خزنده مرزدار:

• رژیم شناور خزنده : نرخی است که به آن اجازه داده می شود که تا حدی حول ارزش مرکزی آن، نوسان کند و به صورت دوره ای تعدیل می گردد. این رژیم یک مرز وسیع دارد. به دلیل اینکه تخمین دقیق نرخ ارز تعادلی ، عملاً غیرممکن است بنابراین دامنه ای را در نظر می گیرند که به نیروهای عرضه و تقاضای بازار عکس العمل نشان دهد. نرخ ارز از پیش تعیین شده یا به روش کنترل شده به دنبال شاخص های اقتصادی حرکت می کند.

• رژیم خزنده ثابت : نرخی است که خود آن ثابت است و همانند حالت قبل به صورت دوره ای تعدیل می شود.

• رژیم خزنده ثابت با حد افقی : به این نرخ ارز اجازه داده می شود که تا یک حد ثابت (بیشتر از یک درصد) حول نرخ مرکزی نوسان کند.

ارزیابی رژیم های ارزی :

طبق رویکرد سنتی ، رژیم ارزی ثابت سبب کاهش هزینه های مبادلاتی و ریسک نرخ ارز می شود. هم چنین یک لنگر اسمی برای سیاست پولی و کنترل تورم است. بااین حال رژیم شناور امکان اتخاذ سیاست پولی مستقل و هدایت اقتصاد داخلی کشور را به وجود می آورد. در نتیجه اگر کشور بخواهد رقابت بین المللی خود را برای بهبود تراز پرداخت ها افزایش دهد بهتر است که نرخ ارز را تغییر دهد تا قیمت میلیون ها کالا و خدمات، با این وجود از آن جائیکه نرخ ارز شناور، تغییر پذیری بالایی دارد، باعث بی اعتمادی و رکود سرمایه گذاری و تجارت بین الملل خواهد شد.

بسیاری از تجار و سیاستگزاران اروپایی معتقدند، تغییر پذیری نرخ ارز بر تجارت و سرمایه گذاری اثر نا مطلوبی داشته بنابراین به دنبال تشکیل اتحادیه پولی اروپا رفتند.

رژیم خزنده مرزدار تغییرپذیری نرخ ارز را کاهش می دهد. هم چنین نرخ های شناور مدیریت شده تغییر پذیری کمتری نسبت به رژیم شناور دارند.

مسئله مهم در رویکرد سنتی، وجود تغییر پذیری در کوتاه مدت است و آنچه اهمیت فراوان و عواقب جدی خواهد داشت نوسان در بلند مدت یا ناموزونی است.(انحراف طولانی نرخ ارز از نرخ تعادلی) . نتیجه بوجود امدن گرانی و ارزانی پول است . بر اثرارزانی پول توانایی مالی دولت کم می شود، چون ارزش بدهی های خارجی افزایش یافته و تورم براثر افزایش قیمت واردات به وجود آمده و درنتیجه تولید کاهش خواهد یافت . نهایتاً سرمایه گذاری کم می شود که نرخ های شناور موجب این ناموزونی ها خواهد شد.

نظام خزنده مرزدار، ناموزونی را کمتر بروز می دهد. هرچند مرزها کاملاً اعتبار ندارند، نرخ ارز تمایل برگشت به ارزش مرکزی خود را دارد . بنابراین اولویت درموارد بلند مدت بانظام خزنده مرزدار – شناور مدیریت شده – ارز ثابت و درنهایت شناور آزاد است .

با توجه به موارد ذکر شده، انتخاب یک نظام بهینه (ثابت مطلق یا انعطاف پذیر مطلق) امکان پذیر نیست. حتی تئوری اقتصادی نیز نمی تواند دستورالعمل کلی صادر نماید و بطور کلی هیچ یک از این دو سیستم روش بهینه ای برای تامین ثبات اقتصادی به شمار نمی رود و اتخاذ یک حد میانه احتمال موفقیت بیشتری را در حفظ ثبات اقتصادی در مقابل شوک های تصادفی به دنبال خواهد داشت .

به عنوان مثال، در بررسی های به عمل آمده از نمونه کشورهای آسیایی در دوره 1990 – 2001 اثر چهار رژیم شناور، ثابت، خزنده، شناور مدیریت شده بر روی نتایج اقتصادی آزمون شده است.

این مطالعه به نتایج زیر منجر گردیده :

– رژیم شناور نسبت به رژیم ثابت، ارتباط بیشتری بانرخ رشد اقتصادی دارد.

– رژیم ثابت در دوره تورم به عملکرد بهتر اقتصادی منجر می شود و به همین علت کشور هایی که تورم پایین دارند به دنبال رژیم ارزی ثابت هستند.

– رژیم شناور مدیریت شده رشد عملکرد را پایین می آورد و درنتیجه تورم بالا می رود.

درنهایت، بررسی ها نشان دهنده این مطلبند که رژیم خزنده مرزدار یک انتخاب منطقی خواهد بود زیرا تورم را بین حد بالا و پایین نگه می دارد.

مروری برسیاستهای ارزی در ایران :

قبل از انقلاب اسلامی به دلیل وابسته بودن ریال به دلار نوسانات ارزش خارجی ریال تابع تغییرات ارزش دلار در بازار جهانی بود. که به دنبال سیستم شناور ارزی این وابستگی باعث نوسانات شدید ریال در مقابل ارزهای دیگر شده به همین دلیل بانک مرکزی رابطه ثابت ریال بادلار را به این ترتیب اعلام نمود که ارزش ریال برمبنای حق برداشت مخصوص بانرخی برابر 2425/82 ریال تعیین شد و تا 25/2 در صد از هر دو طرف مجاز به نوسان بود.

اما به دلیل تجاوز مکرر نرخ برابری ریال به دلار و درنتیجه شدت نوسانات ارزی مسئولان تمایلی به تغییر نرخ نشان ندادند به این ترتیب عملاً نرخ برابری دلار به ریال بدون توجه به نوسانات این ارز و وابستگی ریال ایران به حق برداشت مخصوص در سطح ثابتی باقی ماند .( شهاب ، محمد رضا (1375))

سال 1358 :

به دنبال گروکانگیری کارکنان سفارت سابق آمریکا و متعاقب آن بلوکه شدن ذخایر ارزی کشور در شعبات خارجی بانکهای آمریکایی وکلیه بانکهای مستقر در آمریکا سیاستهای ارزی جدید از جمله محدود شدن معاملات دلاری و خودداری از فروش دلار به بانکهای کشور اتخاذ گردید و به این ترتیب زمینه تغییر نظام نرخ ارز کشور برای قطع وابستگی ریال به دلار آماده شد. دلایل نوسانات ارز سکه و طلا

سالهای 1359 الی 1380 :

از نیمه دوم سال 1359 ، به منظور تشویق صادرات کالاهای غیرنفتی کشور، سیستم دو نرخی توسط بانک مرکزی به اجرا گذاشته شد. در طی این سالها به علت جنگ تحمیلی و مشکلات صدور نفت و در نتیجه کمبود منابع ارزی اقداماتی جهت صرفه جویی هرچه بیشتر در مصرف منابع ارزی کشور به عمل آمد.

با این وجود، نظام چند نرخی ارز با خود تبعاتی به همراه داشت. از جمله این تبعات دلاری شدن اقتصاد بود. توضیح اینکه دلاری شدن اقتصاد به حالتی گفته می شود که دلار یا هر ارز دیگری جایگزین پول ملی گشته و در نتیجه اقتصاد جامعه تحت تاثیر نوسانات ارزی قرار می گیرد و تقاضا مصنوعی برای ارز موجبات تورم شدید در جامعه را فراهم می کند.

[1] – موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی ، ت 1367 ، آشنایی با تعاریف و اصطلاحات بازرگانی، ج.0ا. تهران انتشارات وزارت بازرگانی ، صفحه یک

[2] – موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی ، ز 1368 ، آشنایی با تعاریف و اصطلاحات بازرگانی، ج 22 ، تهران انتشارات وزارت بازرگانی ، صفحه 156

فهرست

مقدمه

تعریف ارز

واحد نوسانات نرخ ارز (PIP)

رژیم های ارزی

1. رژیم ارزی ثابت
2. رژیم ارزی شناور
3. رژیم ارزی خزنده مرزدار

ارزیابی رژیم های ارزی

مروری برسیاستهای ارزی در ایران

سال 1358

سالهای 1359 الی 1380

سال 1371

سال 1372 و 1373

سال 1374

سال 1375

سال 1376 و 1377

سال 1378

سال 1379

سالهای 1380 تا 1383

نرخ های ارز و تورم

تورم و نظامهای نرخ ارز

دلایل نوسانات ارز سکه و طلا

رابطه ارز و قیمت سهام

پیامد های کاهش نرخ ارز

قیمت طلا کاهش می یابد

نظرات کارشناسان درباره تغییرات نرخ ارز و سکه در بازار چیست؟

نتیجه گیری

منابع و مآخذ