آموزش کودکان استثنایی در کشورهای مختلف

مقدمه:

آموزش و پرورش استثنایی یا آموزش و پرورش ویژه در واقع با تمام کودکان و نوجوانان یا دانش آموزانی که نیازمند آموزش های ویژه و خاص هستند، سر و کار دارد. این نوع آموزش و پرورش نشانه ی گسترش توجه به تفاوت های فردی است، چیزی که آموزش و پرورش بر آن استوار است. چرا که به لحاظ ویژگی انسان و تفاوت های فردی باید هر فردی به فراخور توان ذهنی و جسمی، نیازها، استعدادها و علایق خود از آموزش و پرورش خاصی بهره گیرد.

بنابراین آموزش و پرورش استثنایی یا ویژه در شرایطی است که میزان تفاوت های جسمی، ذهنی و رفتاری برخی از دانش آموزان از جمله دانش آموزان دچار نارسایی های بینایی، شنوایی، گویایی، ذهنی، عاطفی و رفتاری به حدی است که آموزش و پرورش عادی نمی تواند به تنهایی برای آن ها مؤثر و کارآمد باشد. لذا لازم است با تغییراتی در برنامه ها، روش ها، وسایل آموزش و محیط یادگیری نوعی آموزش و پرورش ویژه برای این دانش آموزان طراحی شود تا بتوانند در سایه ی آن به هدف های کلی آموزش و پرورش نائل آیند.

اهداف و سؤالات پژوهش:

با توجه به مطالب گفته شده، آموزش و پرورش استثنایی یا ویژه در واقع گسترش آموزش و پرورش عادی به کودکان و دانش آموزانی است که نیازهای ویژه ای دارند، رفع این نیازها است که باعث شکوفایی استعدادهای انسانی این دانش آموزان می شود.

برای برآوردن این نیازها و پرورش استعدادهای این دانش آموزان باید ویژگی های متفاوت گروه های مختلف کودکان استثنایی شناخته شوند. اهداف آموزشی و تربیتی این دانش آموزان بر اساس نوع نقص آن ها و اهداف کلی نظام آموزشی وضع گردد و سپس راه ها و استراتژی های دستیابی کودکان استثنایی به آن هدف ها وضع شود. آموزش کودکان استثنایی در کشورهای مختلف

سپس این مسأله بررسی شود که دستیابی به آن اهداف، مستلزم استفاده از کدام برنامه ها، طرح ها و امکانات است و در مجموع چه شرایطی باید برای رسیدن به آن اهداف تغییر کند، یا وضع شود. بدیهی است که در برنامه ریزی آموزشی این کودکان باید از جوانب مختلف فرهنگی، اجتماعی، علمی و حتی اقتصادی به مسأله نگریست.

از جمله مسائل مهم در آموزش و پرورش کودکان استثنایی شناخت شیوه های آموزشی است که با توجه به نقص و نارسایی های خاص آن ها برای تعلیم و تربیت این عزیزان مناسب باشد. مسأله دیگری که در سال های اخیر در ارتباط با آموزش و پرورش کودکان نیازمند آموزش ویژه مطرح شده، بحث جداسازی یا آموزش تلفیقی این کودکان است.

امروزه اعتقاد بر این است که چون این کودکان قرار است بعداً در جامعه و نه جدا از جامعه زندگی کنند، لازم است با بهره گیری از شیوه های آموزش فراگیر در کنار کودکان عادی آموزش ببینند و در شرایط عادی از خدمات تخصصی آموزش ویژه نیز بهره مند شوند. این کار به نفع کودکان عادی نیز خواهد بود، چرا که متوجه سلامت خود می شوند و قدر آن را می دانند و نگرش مثبتی نیز به افراد ویژه و ناتوان پیدا می کنند و بعداً آماده ی زندگی در جامعه ی مملو از افراد خاص می شوند. با این حال گسترش آموزش فراگیر مستلزم بسترسازی های مناسب آموزشی، فرهنگی و به ویژه اجتماعی است که در کوتاه مدت و بدون صرف هزینه های گزاف امکان پذیر نیست.

لذا هدف اصلی این تحقیق بررسی کمی و کیفی وضعیت مطلوب و موجود نظام آموزش و پرورش استثنایی و تعیین نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای آن برای تحقق وضع مطلوب در این نظام است. به علاوه، سؤالات تحقیق به قرار زیر می باشد: آموزش کودکان استثنایی در کشورهای مختلف

۱) وضع مطلوب نظام آموزش و پرورش استثنایی کشور چیست؟

۲) وضع موجود نظام آموزش و پرورش استثنایی کشور چیست؟

۳) نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید نظام مدیریت و راهبری برای تحقق وضع مطلوب در این نظام چیست؟

۴) نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید نظام تأمین منابع انسانی برای تحقق وضع مطلوب در نظام آموزش و پرورش استثنایی کدام است؟

۵) نقاط قوت، ضعف، نظام فرصت و تهدید تأمین منابع مالی و مادی برای تحقق وضع مطلوب در این نظام چیست؟

۶) نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید برنامه ریزی درسی و آموزشی برای تحقق وضع مطلوب در آموزش و پرورش استثنایی چیست؟

۷) نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید نظام تحقیق و توسعه برای تحقق وضع مطلوب در آموزش و پرورش استثنایی چیست؟

۸) نوع ارتباط آموزش و پرورش استثنایی با نظام آموزش و پرورش عمومی چگونه است؟

روش تحقیق:

در این پژوهش در وهله ی اول از روش کتابخانه ای؛ به ویژه با بررسی تطبیقی ایران و با چند کشور، استفاده شده است. یعنی به منظور پاسخ گویی به پرسش های تحقیق به منابع و پژوهش هایی که در خصوص آموزش و پرورش استثنایی انجام شده، مراجعه شده است. این اسناد با دید انتقادی بررسی شده و پس از نقد روش شناختی مورد استفاده قرار گرفته اند.

الف) وضعیت مطلوب در قیاس با کشورهای پیشرفته

ایالات متحده امریکا:

در این کشور به موجب قانون عمومی ۱۴۲ ۹۴ مصوب ۱۹۷۵ آموزش برای همه ی کودکان استثنایی امری الزامی است. این قانون تصریح می کرد که؛ نظام آموزش کشور ملزم به فراهم آوردن آموزش عمومی رایگان و مناسب برای کودکان بین سنین ۳ تا ۲۱ سال هستند؛ مگر آن که قانون ایالتی آموزش عمومی را برای سنین ۵ ۳ و ۲۱ ۱۸ سال پیش بینی نکرده باشد. صرف نظر از این که این کودکان تا چه حد دچار معلولیت باشند. به موجب این قانون، ایالات در صورت تخطی از قانون مزبور بودجه ای از دولت فدرال برای مقاصد آموزشی دریافت نمی کردند.

در سال ۱۹۸۶ قانون عمومی ۴۵۷ ۹۹ وضع شد تا بر جنبه ی الزامی قانون ۱۴۲ ۹۴ بیفزاید.

به موجب این قانون تمامی ایالت ها ملزم گشتند تا در مدارس خود به ارائه ی آموزش مناسب و خدمات مرتبط با آن به صورت رایگان به کودکان دارای نیازهای ویژه ی آموزشی (۵ ۳) ساله بپردازند. ایالت هایی که تا آغاز سال تحصیلی ۹۱ ۹۰ مقدمات لازم برای این نوع آموزش را فراهم نمی کردند، از بودجه ی فدرال برای آموزش استثنایی محروم می شدند. این قانون هم چنین شامل مشوق هایی برای ایالت هایی بود که به تدوین برنامه های مداخله ی زودهنگام برای نوباوگان دارای نیازهای ویژه ی آموزشی در معرض معلولیت از زمان تولد تا ۳۶ ماهگی اهتمام می ورزیدند.

در این کشور به موجب قانون هیچ کودکی نباید از قافله ی آموزش جا بماند (No child left behind ،NCLB)، که در سال ۲۰۰۲ توسط رئیس جمهور امریکا امضا شد، و هم چنین به موجب قانون عمومی ۴۴۶ ۱۰۸، که قانون بهبود آموزش افراد دارای نیازهای ویژه ی آموزش شناخته می شود که در سال ۲۰۰۴ توسط رئیس جمهور امضا شد، بر افزایش بودجه، تفویض اختیار به ایالات و ادارات آموزش محلی، مشارکت والدین، پژوهش علم، اهمیت اولویت خواندن، تاکید شده است.

در ایالات متحده ی امریکا، مرکز ملی اقدامات خانه بهداشت برای کودکان دارای نیازهای ویژه که بر اساس توافق بین انجمن طب کودکان امریکا و اداره ی فدرال بهداشت مادر و کودک شکل گرفته، به انواع فعالیت های پایش و غربال گری می پردازد.

منظور از پایش فرایندی انعطاف پذیر و پیوسته است که طی آن، متخصصین کارآزموده در چارچوب امکانات و تدارکات خانه ی بهداشت به مشاهده و بررسی منظم کودکان می پردازند. این کار در مشاوره با خانواده ها، انجام می پذیرد. غربال گری مکمل فرایند پایش است. یکی از اقدامات در راستای غربال گری معلولیت ها، تشخیص به موقع نقص شنوایی، بینایی، متابولیک و ژنتیک نوزادان و نوباوگان است. آموزش کودکان استثنایی در کشورهای مختلف

یکی دیگر از برنامه های ملی تشخیص آسیب شنوایی و مداخله ی به هنگام در آسیب شنوایی نامیده می شود که شناسایی به موقع، ارزیابی شنوایی شناختی و پزشکی و ثبت نام آنان را در مراکز خدمات مداخله ای در دستور کار دارد. بدون برنامه ی غربال گری بدو تولد، متوسط سن شناسایی کودکان کم شنوا بین (۳ ۵/۱) سال می باشد.

کانادا:

حق کودکان درزمینه برخورداری از آموزش، در منشور حقوق وآزادی های کانادا(۱۹۸۲)(Canadian Charter of Rights & Freedoms)به خوبی روشن شده است.

بر طبق این منشور همه ی افراد در چارچوب قانون، حق برخورداری از درمان و آموزش را دارند و هیچ ناتوانی و معلولیتی، نمی تواند عاملی برای تبعیض در این زمینه باشد. منشور حقوق و آزادی های کانادا، عیناً یا در سطح همه ی ایالت ها اجرا می شود و یا ایالت ها دارای قوانینی هستند که برگرفته از این منشور است و آموزش اجباری را برای همه ی کودکان دارای نیازهای ویژه ی آموزشی به شیوه ای فراگیر، میسر می سازد. از آن جا که کانادا گذشته از منشور حقوق و آزادی ها، فاقد قانون گذاری یکپارچه و سرتاسری برای تعیین چگونگی خدمات آموزشی است، سیاست گذاری های لازم برای تأمین آموزش استثنایی در حیطه ۱۰ ایالت و سه منطقه به طور مجزا انجام می شود.

این سیاست گذاری ها علی رغم برخی تفاوت های ظاهری، در خطوط کلی خود، مانند اجباری بودن آموزش و رجحان آموزش تلفیقی، برنامه ی آموزشی انفرادی برای کودکان دارای نیازهای ویژه و مشارکت والدین در امر سنجش و ثبت نام کودکان، با یکدیگر همسانند.

در ایالت اونتاریو بر اساس مطالعه ی هیاتی از خبرگان آموزش ویژه، برای تامین بودجه ی مدارس با توجه به دو مؤلفه ی هزینه ی آموزش هر دانش آموز دارای نیاز ویژه و سپس هزینه ی حمایت های ویژه برای دانش آموزانی که نیازهای آموزش جدی دارند و خودکفا نیستند، تامین می گردد.

بین سالانه‌ی۲۰۰۱و۲۰۰۴حمایت‌های ویژه دو برابر شد و از سرانه‌ی۲۷۰۰۰دلار کانادا به ۵۴۰۰۰دلارافزایش یافت.

به نحوی که در سال۲۰۰۳دو سوم هیات امنای مدارس بخشی ازبودجه ی افزایش یافته را پس اندازکردند.

(ادامه در مقاله کامل)

کودکان استثنایی هم مانند سایر اقاشر جامعه باید از حق آموزش برخوردار باشند

انگلیس:

انگلستان از روند کلی آموزش فراگیر در اروپا تبعیت می کند. آموزش فراگیر در این کشور به موجب قانون آموزش مصوب ۱۹۹۶ و قانون نیازهای آموزشی ویژه و ناتوانی مصوب سال ۲۰۰۱ به اجرا در می آید. به موجب بند ۳۱۲ قانون آموزش ۱۹۹۶ دانش آموزی دارای نیاز ویژه آموزشی است که مشکل وی در یادگیری، تدارک امکانات آموزشی ویژه ای را برای وی ایجاب کند و دشواری وی بیش از حدی باشد که اکثریت همسالان وی تجربه می کنند. آموزش کودکان استثنایی در کشورهای مختلف

به موجب قانون نیازهای آموزشی ویژه و ناتوانی ۲۰۰۱ همه دانش آموزان باید در مدارس عادی آموزش ببینند، مگر آن که این امر با شرایط و نیازهای خود کودک یا با خواسته و تمایل والدین کودک و یا با روند آموزش مؤثر برای سایر دانش آموزان منافات داشته باشد. از سپتامبر ۲۰۰۲ از مدارس خواسته شد، که از اعمال تبعیض به نفع دانش آموزان دارای نیازهای ویژه آموزشی خودداری ورزیده و در صورتی که تشخیص دهند که حضور برخی از آنان در کلاس های عادی موجب زیان های اساسی در جریان آموزش سایر دانش آموزان است، از پذیرش آنان خودداری کنند.

(ادامه در مقاله کامل)

آلمان:

غالب کشورهای عضو جامعه اروپا از رویه مشابهی برای توان بخشی و آموزش کودکان دارای نیازهای ویژه تبعیت می کنند. طرح مداخله در اوان کودکی در بسیاری از کشورهای اروپایی اجرا می شود. این طرح در همه کشورهای عضو وظایف کاملاً یکسانی را ندارد، اما در همه کشورها خدمات و امکاناتی را از زمان تولد کودکان نیازهای ویژه آموزشی، به این کودکان و خانواده های آنان ارائه می دهد. این طرح توسعه اداره اروپایی توسعه آموزش کودکان دارای نیازهای ویژه در سال های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ تدوین و اجرا شد.

(ادامه در مقاله کامل)