اقتصاد مقاومتی و تفاوت آن با ریاضت اقتصادی

اقتصاد مقاومتي و تفاوت آن با اقتصاد ریاضتی

در موضوع اقتصاد مقاومتي تعابیر متنوع و متفاوتي در ادبیات اقتصادي رایج شده است. تعبیري که معناي اصطلاحي (و نه لغوي) آن را به تعریف مقام معظم رهبري نزدیک مي کند «فنریت اقتصادي» است. این مقاله به ادبیات فنریت اقتصادي پرداخته و الگوي مربوط را مورد بحث نظري قرار داده است. در ادامه، ریسک تخریب اقتصاد ملي و نیز سناریوهاي رفتاري کشورها در این راستا مورد بحث قرار گرفته و محورهاي چهارگانه فنریت اقتصادي بیان شده است. در بخش بعدي مقاله مفهوم اقتصاد مقاومتي جمهوري اسلامی ایران با توجه به بیانات مقام معظم رهبري تشریح شده و مبتني بر این بیانات، الگویي براي اقتصاد مقاومتي جمهوري ایران شامل مؤلفه هاي رشد اقتصادي، عدالت اقتصادي، ثبات اقتصادي و فنریت اقتصادي پیشنهاد شده است. در پایان راهبردهاي چهارگانه مقابله، خنثي سازي، جذب و ترمیم و پخش و تضعیف منطبق بر مسئله تحریم اقتصادي غرب تشریح و مصادیق آنها معرفي شده است.

مقدمه

از ویژگي هاي اساسي مدیریت اقتصادي موفق، داشتن الگوست. در ایران ما مسئله فقدان الگوي مشخص براي مدیریت اقتصاد، به ویژه در برخورد با شرایط چالش و بحران، به سادگي قابل درک است. در وضعیت حاضر که با چالش مهم تحریم  همه جانبه غرب مواجه هستیم، با وجود همه تلاش هاي غیرقابل انکار انجام شده براي مواجهه با اقدامات دشمنان، فقدان الگویي راهبردي براي مدیریت اقتصادي احساس مي شود تا بسیاري از مسائل را از چالش خارج کند یا چالشها فرصت اثرگذاري منفي بر اهداف را پیدا نکنند.

نمونه چند صفحه از پایان نامه اقتصاد مقاومتی و تفاوت آن با ریاضت اقتصادی

آنچه به روشني در واقعیت اقتصاد ایران دیده مي شود آن است که سیاست هاي اقتصادي پولي، مالي، ارزي، بانکی، اشتغال و تولید بدون ارتباط منسجم و تعریف شده و بعضا گسترش دامنه چالش ها، به کار بسته مي شوند و از آنجا که ارتباط سیستمي مشخصي میان آنها برقرار نیست، در بسیاري موارد یکدیگر را خنثي مي کنند و در مجموع کارایي لازم را ندارند. نتیجة اجراي این سیاست هاي انفعالي از قبل معلوم و کاملا متفاوت با شرایط مورد انتظاري است که با به کارگیري الگوي مشخص در مدیریت کلان اقتصادي، فعالیت واحدهاي اقتصادي در سطح خرد و میاني هماهنگ مي شود و متغیرهاي کلان اقتصادي در راستاي مقاصد مربوط تنظیم و همه پتانسیل ها براي اهداف نهایي پیشرفت و عدالت به کار گرفته مي شوند.

اهمیت و تاریخچه مسئله

بررسي زیادي لازم نیست که متوجه شویم در دوران جنگ تحمیلي نیز چنین مشکلي وجود داشته است. وضعیت شاخص هاي اقتصادي در سال پایاني جنگ (1367)  نشان مي دهد که این شاخص ها به بحراني ترین میزان خود در تمام سال هاي جنگ رسیده بود. (براي مثال، کسري بودجه دولت به رقم بي سابقه 54 درصد در تاریخ ایران  رسیده بود.) شاید بتوان ادعا کرد که از دلایل حضرت امام(ره) براي پذیرش قطعنامه، وضعیت نامطلوب اقتصادي ناشي از فقدان الگوي اقتصاد مقاومتي بوده است. اقتصاد مقاومتی و تفاوت آن با ریاضت اقتصادی

در حال حاضر با اینکه مقام معظم رهبري اوضاع کنوني را به «گردنه اي که از  آن عبور خواهیم کرد» تشبیه فرمودند، اما بر داشتن اقتصاد مقاومتي تأکید و اصرار دارند. این مسئله نشان مي دهد که مدیریت اقتصادي باید سنجیده عمل کند و به ویژه چالش تحریم را به عنوان واقعیتي جدي که در تمام سال هاي پس از انقلاب وجود داشته است در برنامه ریزي اقتصادي وارد سازد.

خوشبختانه زمینه تدوین و پیاده سازي الگوي اقتصاد مقاومتي براي کشوري مانند ایران با داشتن منابع فراوان، جمعیت زیاد، بازار بزرگ درون کشور و ارتباطات منطقه اي خوب فراهم است. پتانسیل ها و منابع بیکار و استفاده نشده فراوان فعلي همه نسبتا حاکي از آن است که استفاده کامل و کارامد از منابع موجود و به کارگیري آنها در ظرفیت اشتغال کامل مي تواند بسیاري از مشکلات و آسیب ها را چاره کند. تحولات جهاني نیز اقتضا مي کند که جمهوري اسلامي ایران به عنوان الهام بخش جهان اسلام الگویي موفق و مستقل از مدیریت اقتصادي را به نمایش بگذارد و وضعیت مطلوب اقتصادي را در اندازه شئونات و عزت نفس مردم خود ایجاد کند.

نکته مهم دیگر اینکه در شرایط وجود چالش ها، چنانچه الگوي اقتصاد مقاومتي  مبتني بر فعالسازي ظرفیت هاي داخلي شکل گیرد، بهترین سکوي پرتاب براي شرایط پس از چالش خواهد بود؛ به گونه اي که با رفع این چالش ها، ظرفیت اقتصاد به صورتي کامل تر آزاد و موجب شتاب پیشرفت خواهد شد.

بیان مسئله

اقتصاد سال هاست که بعنوان یکی از علوم پایه در حال توسعه و اجراست از دیر باز و از زمانی که بشر شروع به داد و ستد و معامله های پایا پای کرد تا دوره تدریس آن در دانشگاه ها از زمان انقلاب صنعتی تا هم اکنون که در دوره انقلاب علمی قرار داریم اما چه ضرورتی بشریت را بسمت اقتصاد ریاضتی سوق داد؟ تفاوت اقتصاد ریاضتی با اقتصاد مقاومتی در کجاست؟

اقتصاد مقاومتي در ادبیات اقتصادي: فنریت اقتصادي

بریگاگلیو[1] (2006) از اصطلاحي به نام «فنریت اقتصادي»[2] براي اشاره به توان سیاست ساختة یک اقتصاد براي بهبود )یا انطباق با( آثار شوک هاي برون زاي مخالف استفاده کرده است. این اصطلاح با تعریفي که از آن شده، نزدیک ترین مفهوم به «اقتصاد مقاومتي» در ادبیات رایج کشور ماست.

بریگاگلیو بیان مي دارد که اصطلاح فنریت اقتصادي به دو مفهوم به کار مي رود:

اول، توانایي اقتصاد براي بهبود سریع از شوک هاي اقتصادي تخریب کننده خارجي؛ دوم، توانایي اقتصاد براي ایستادگي در برابر آثار این شوک ها.

توان اقتصاد براي بهبود یافتن از آثار شوک هاي مخالف به شدت محدود خواهد شد اگر براي مثال، کسري هاي مالي مزمن وجود داشته باشد. از طرف دیگر، این توان ارتقا خواهد یافت اگر ابزارهاي سیاستي بتواند براي خنثي سازي آثار منفي شوک ها مورد استفاده قرار گیرد؛ مانند موقعیتي که کشور از وضعیت مالي قوي برخوردار است  و مي تواند مخارج احتیاطي یا تخفیف هاي مالیاتي را براي برخورد با آثار منفي شوک ها مورد استفاده قرار دهد. این نوع فنریت اقتصادي نوعي «تقابل با شوک» است.

توانایي ایستادن در برابر شوک ها هنگامي متصور است که شوک ها خنثي یا ناچیز  باشند. همچنین این نوع فنریت هنگامي ممکن است که اقتصاد از مکانیسم هایي برخوردار باشد که آثار شوک ها را کاهش دهد که با عنوان »جذب شوک« از آن نام برده مي شود. براي مثال، وجود بازاري انعطاف پذی ر ميتواند به عنوان ابزاري براي جذب شوک ها عمل کند (بریگاگلیو، 5 :2011).

به طور کلي، فنریت اقتصادي ممکن است ایستا یا پویا باشد. فنریت اقتصادي ایستا به مفهوم توان یا ظرفیت یک سیستم براي جذب یا منعطف شدن در برابر خطر یا زیان است. در تعریف عمومي تر آن، که مالحظات پویا بودن شامل ثبات را نیز در خود دارد، فنریت اقتصادي به توان یک سیستم براي بهبود از شوکي پایدار گفته مي شود.  همچنین باید میان دو نوع فنریت اقتصادي تفاوت قائل شد (رز، 8 :2004).

1. فنریت اقتصادي ذاتي[3]:

توانایي در شرایط عادي، یعني توان جایگزیني نهاده هاي دیگر براي نهاده هایي که از طریق شوک خارجي با مشکل مواجه شده اند یا توان بازارها براي بازتخصیص منابع در پاسخ به عالمت هاي قیمتي. این نوع فنریت اقتصادي ذاتي یک اقتصاد است و سی ِ است ساخته نیست.

2. فنریت اقتصادي انطباقي[4]:

توانایي در شرایط بحران ناشي از قوه ابتکار و تلاش فوق عادي، یعني باال بردن توان جایگزیني نهاده ها در عملیات بازرگاني منفرد یا تقویت بازارها از طریق کامل کردن اطالعات عوامل اقتصادي عرضه کننده و تقاضاکننده براي پیدا کردن یکدیگر؛ این نوع فنریت اقتصادي به خودي خود وجود ندارد، بلکه کاملا سیاست ساخته است.

اقتصاد مقاومتی و تفاوت آن با ریاضت اقتصادی

راهبردهاي فنریت اقتصادي

دو راهبرد فنریت اقتصادي شامل مدیریت بهبود[5] و اقدامات تسکیني[6] است. هر دو راهبرد ممکن است فنریت اقتصادي ذاتي را ارتقا دهند. تاکنون هیچ یک از آن دو بر ً براي کاهش احتمال شکست دیگري ترجیح داده نشده است. اقدامات تسکیني نوعا و نیز کاهش آسیب پذیري از طریق ارتقاي مقاومت اقتصادي عمل مي کند. مدیریت بهبود معمولا در جهت فراهم سازي کمک هاي جانبي به بنگاه ها و خانوارهایي که از شرایط پیش آمده متأثر شده اند و نیز کاهش زمان بهبود عمل مي کند. بخش اول مدیریت بهبود )یعني اقدامات کمکي جانبي( با فنریت اقتصادي سازگاري ندارد، زیرا فنریت اقتصادي بر خوداتکایي گروه هاي اجتماعي در مفهوم گسترده تري از توانایي پایداري تأکید دارد. با وجود این، رهیافت کاهش زمان بهبود نقشي کلیدي در توسعه

مفهوم فنریت اقتصادي براي دربرگرفتن عناصر پویاتر دارد (همان، ص 309).

[1] – Briguglio

[2] – Economic Resilience

[3] – Inherent

[4] – Adaptive

[5] – Recovery Management

[6] – Mitigation

فهرست مطالب

چکیده

واژگان کلیدي

فصل اول (کلیات)

مقدمه

اهمیت و تاریخچه مسئله

بیان مسئله

ضرورت تحقیق

پیشینه تحقیق

فصل دوم(ادبیات تحقیق)

رويكرد تقليدي به نظريات اقتصادي: تعريف و كليات

رويكرد بومي به نظريات اقتصادي: تعريف و كليات

اقتصاد مقاومتي در ادبیات اقتصادي: فنریت اقتصادي

1. فنریت اقتصادي ذاتي
2. فنریت اقتصادي انطباقي

راهبردهاي فنریت اقتصادي

ریسک

محورهاي چهارگانه فنریت اقتصادي

1. ثبات اقتصاد کلان
2. کارایي بازارهاي خرد
3. حکمراني خوب
4. توسعه اجتماعي

الگوي اقتصاد مقاومتي جمهوري اسلامي ایران

ظرفیت هاي موجود کشور براي اقتصاد مقاومتي

1. رشد اقتصادي
2. عدالت اقتصادي
3. ثبات اقتصادي
4. فنریت اقتصادي

ریاضت اقتصادی

اقتصاد مقاومتی و تفاوت آن با ریاضت اقتصادی

فصل سوم(روش پژوهش)

روش انجام پژوهش

فصل چهارم(تجزیه و تحلیل)

تجزیه و تحلیل

فصل پنجم(نتیجه گیری و بیان راهکارها)

راهکارهای اجراوکاربردی کردن اقتصاد مقاومتی

نتیجه گیري

منابع فارسي

منابع لاتین