رابطه رفتار شهروندی و تعهد سازمانی

برسی رابطه بین رفتار شهروندی و ابعاد مختلف تعهد سازمانی

همواره ‏آن دسته از رفتارهای شغلی کارکنان که تاثیر زیادی بر اثربخشی عملیات سازمان دارند،  ‏رابطه میان رفتار های شغلی واثر بخشی سازمانی، اکثرا به عملکرد درون نقشی کارکنان توجه می ‏کردند. عملکرد درون نقشی به آن رفتارهای شغلی کارکنان اطلاق می شود که در شرح وظایف و ‏نقش های رسمی سازمان بیان شده و توسط سیستم رسمی سازمان شناسایی و پاداش داده می ‏شوند. رابطه رفتار شهروندی و تعهد سازمانی

تقریبا از یک دهه و نیم قبل، محققان بین عملکرد درون نقشی و عملکرد فرا نقشی تفاوت ‏قائل شده اند. ( هوی ایت آل[1] ١٩٩٩) منظور از عملکرد فرانقشی رفتار های شغلی فراتر از نقش ‏های رسمی کارکنان است که بطور اختیاری انجام می شوند و به سازمان در کسب اهدافش کمک می ‏کنند.(اورنگ[2]، 1998).

محققان اهمیت زیادی برای تاثیر عملکرد فرانقشی بر اثر بخشی سازمانی قائل می باشند و بنابراین ‏سعی کرده اند تا این رفتارها را مفهوم سازی کنند.

یکی از متداول ترین مفهوم سازی های صورت گرفته رفتار های فرا نقشی، رفتارهای شهروندی سازمانی می باشد.(بیتمن و اورنگ[3]، 1993، اورنگ 1998). به دلیل توان زیاد این متغیر برای تاثیرگذاری بر اثربخشی سازمان، در ١5 ‏سال ‏اخیر این متغیر بسیار مورد تحقیق و توجه قرار گرفته شده است.

مباحث نظری: ادراک، انگیزش های شغلی، تعهد سازمانی و غیره از جمله مواردی هستند که به بررسی ریشه بسیاری از رفتارهای آدم در محیط کار می پردازد. اما بحثی که در دودهه اخیر مطرح شده است و علاوه بر رفتار شناسان، توجه روانشناسان و جامعه شناسان را به خود جلب نموده است رفتار شهروندی سازمانی نام دارد .

نمونه چند صفحه از پایان نامه رابطه رفتار شهروندی و تعهد سازمانی

تعهد سازمانی منعکس کننده نگرش افراد نسبت به ارزشها و اهداف سازمانی است و بیانگر نیرویی است که فرد را ملزم می کند تا در سازمان بماند و با تعلق خاطر ، جهت تحقق اهداف سازمانی کارهایی را انجام دهد . افزایش تعهد سازمانی موجب افزایش و بروز رفتارهای شهروندی سازمانی می گردد . تعهد سازمانی به شکلی معنا داری با برخی از ابعاد رفتار شهروندی سازمانی ارتباط دارد . افراد متعهد به سازمان فداکاری ، ملاحظه و وظیفه شناسی بیشتری نشان می دهند.

و در مورد اینکه تعهد سازمانی یک نگرش است یا یک رفتار و یا هر دو ، باید گفت که در گذشته ‏تعهد سازمانی به وظیفه شناسی و صداقت در سازمان اطلاق می شد که با پذیرش اهداف و ‏ارزشهای سازمان ، خشنودی شغلی کارکنان از سازمان یا تمایل برای همکاری با سازمان ارتباط داشت (دولتخواهان ، ١3٨٠‏).

‏تعهد سازمانی همانند خشنودی شغلی مستلزم بروز احساسات در موفقیت شغلی است . با وجود این از آن جا که تعهد سازمانی اساسا به نگرش کارکنان در خصوص سازمان می پردازد : ممکن است با متغییر هایی توجه به کارکنان مانند غیبت ، ترک کار و همچنین، خشنودی شغل ی مربوط گردد.

تعهد سازمانی به عنوان وابستگی عاطفی و روانی به سازمان در نظر گرفته می شود که بر اساس آن فردی که شدیدا متعهد است، هویت خود را با سازمان معین می کند ، در سازمان مشارکت می کند و در آن درگیر می شود و از عضویت در سازمان لذت می برد.

تعهد نوعی وابستگی عاطفی و تعصب آمیز به ارزشها اهداف یک سازمان است. وابستگی نسبت به نقش فرد در رابطه با ارزشها و اهداف سازمان ، به خاطر خود سازمان جدای از ارزشهای ابزاری آن تعهد سازمانی منعکس کننده نگرشهای افراد نسبت به ارزشها و اهداف سازمانی است و بی انگیزگی است که فرد را ملزم می کند تا در سازمان بماند وبا تعلق خاطر ،جهت تحقق اهداف سازمانی ، کارهایی را انجام دهد.(استرون، 1377)

1-2- بیان مسئله

با پیچیده تر شدن روزافزون جوامع امروزی، رسالت سازمانها برای برآوردن انتظارات جوامع، حساس  تر و مهمتر می شود، به طوری که می توان اذعان نمود که دنیای ما دنیای سازمان هاست و آنچه که ‏امروز در بین اهل فن و به اتفاق نظر به یقین تبدیل شده، نقش اساسی نیروی انسانی به عنوان ‏گرداننده اصلی سازمانهاست. به عبارتی انسانها به کالبد سازمان جان می دهند، البته نیروی انسانی ‏کارآمد و خود انگیخته می تواند برای رشد خود و توسه و دستیابی به اهداف برنامه ریزی شده سازمان بیشترین کارایی را داشته باشد. (افشاری، 1378).

سازمان ها بویژه در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه بایستی زمینه را به گونه ای فراهم سازند که کارکنان و مدیران شان با طیب خاطر تمامی تجربیات، توانایی ها و ظرفیت های خود را در ‏جهت اعتلای اهداف سازمانی به کار گیرند ، این امر میسر نخواهد شد مگر آنکه اصول و قواعد مربوط به رفتار شهروندی سازمانی و بستر های لازم برای پیاده سازی اینگونه رفتار ها فراهم گردد سازمان های امروزی شهروند مدار نبوده و رفتار شهروندی سازمانی به ندرت دیده می شود و کارکنان ‏خواسته و یا ناخواسته از بروز چنین رفتارهایی اجتناب می ورزند.

کارکنان همان چیزی که قوانین ‏و مقررات و شرح شغلی مشخص کرده ‏و همان چیزی که مدیران و رهبران سازمان گفته اند را انجام و رفتارهای فرارتر از نقش مورد انتظار ارائه نمی دهند در نتیجه رفتار شهروند سازمانی محدود می شود(تروکنبروت[4]، 2000)

سازمانهای امروزی نیاز به انعطاف برای موفقیت و مواجهه با رقبا دارند.

‏بنابراین  یکی از مشکلات اصلی سازمانها در دنیای متحول و به شدت متغییر امروزی شناسایی عواملی است که می تواند در بروز رفتار شهروندی سازمانی که یکی از پدیده های نوظهور در زمینه ‏رفتار سازمانی است تاثیر بگذارد. در مکاتبات اولیه مدیریت افراد با رفتارهایی ارزیابی  می شوند که در شرح شغل و شرایط احراز از شاغل انتظار می رفت ولی امروز رفتارهای فراتر از آنها مد نظر قرار ‏گرفته است.

این رفتارها به مفاهیم رفتارهای پیش اجتماعی رفتارهای فراتر فرانقشی عملکرد زمینه ای رفتار خود جوش یا رفتار شهروند سازمانی مد نظر قرار گرفته اند. بر خلاف گذشته از ‏کارکنان انتظار می رفت تا در حد نقش های رسمی عمل کنند در قرار دادهای روانشناختی جدی ‏رفتار های فراتر از نقش مورد انتظار است.

سازمانهای امروزی نیاز به انعطاف برای موفقیت و مواجهه با رقبا دارند. رفتار  شهروندی سازمانی نوعی رفتار است که ضمن ایجاد منافعی همچون بهره وری بیشتر، کیفیت جامعه و بهبود کیفیت زندگی کاری میتواند در جهت ایجاد این مزیت ‏گامی مهم بردارد . رابطه رفتار شهروندی و تعهد سازمانی

با توجه به مفاهیم ارائه شده از رفتار شهروندی سازمانی همواره این سوال مطرح ‏بوده که آیا در سازمانی مانند شهرداری که یک سازمان دولتی بسیار مهم می باشد ‏که رفتارهای خاص را می طلبد که در برخی موارد با رفتار های سازمان در بخش خصوص متفاوت می باشد می تواند تاثیر بسزایی در بهبود وضعیت اقتصادی کشور و توسعه تجارت داشته، این نوع رفتار می تواند مورد توجه قرار گیرد؟

تحقیقات اولیه که توسط اورگان و ‏همکارانش صورت گرفته، عمدتا بر نگرش های کارکنان، گرایشات و حمایت گری رهبر متمرکز بوده است. پژوهش ها‏ی بعدی در حوزه رهبری که بوسیله پادساکوف و همکارانش انجام یافته، قلمرو ‏انواع رفتارهای رهبری را به انواع مختلف رفتارهای رهبری تعاملی و تحول گرا بسط داده‏اند. اثرات ‏ویژگی های شغلی و سازمانی عمدتآ در تئوری های مربوط به جایگزین های رهبری مطرح شده که ‏توسط صاحبنظران مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است (پادساکوف و همکاران[5]،٢٠٠٠ ‏).

‏روابط بین ویژگی های سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی تا اندازه ای دارای به هم ریختگی ‏است. به گونه ای که نه رسمیت سازمانی، انعطاف ناپذیری سازمانی، حمایت ستادی و نه فاصله ‏فضایی، ارتباط مستمری با رفتارهای شهروندی سازمانی نداشته اند‏. ولی به هر حال مؤلفه ‏همبستگی گروهی با تمام مؤلفه های رفتار شهروندی سازمانی دارای ارتباط مثبت بوده است . در پژوهشی دیگر، ارتباط بین تئوری “مبادله رهبر- عضو” با رفتار شهروندی سازمانی صورت گرفته که ‏نتایج این مطالعه نشان می دهد، بهبود کیفیت مبادله رهبر – عضو احساس تعهد و رفتار شهروندی ‏را ارتقا  می بخشد (تروکنبروت، ٢٠٠٠ ‏).

میزان تعهد کارکنان به سازمان می تواند در بروز و یا ‏نوع رفتارهای شهروندی سازمانی موثر باشد. تعهد سازمانی نگرشی است که بیانگر این نکته می ‏باشد که امضای سازمان، به چه میزان خودشان را با سازمانی که در آن کار می کنند، تعیین هویتمی نمایندو چقدر در آن درگیر هستند. فردی که تعهد سازمانی بالایی دارد، در سازمان باقی می ماند، اهداف آن را می پذیرد و برای رسیدن به آن اهداف از خود تلاش بیش از حد و یا حتی ایثار نشان می دهد. محققان زیادی بیان می کنند که یک رابطه مستقیم و قوی بین تعهد سازمانی و رضایت شغلی وجود دارد. به این ترتیب انتظار می رود که افزایش تعهد سازمانی موجب افزایش بروز رفتارهای شهروند سازمانی گردد. یافته های تجربی نیز این موضوع را تایید میکند.(همان، 1974)

‏لذا در این تحقیق بر آن شدیم تا رابطه تعهد سازمانی با این نوع رفتار را بررسی کنیم . نهایتآ با ‏توجه به مباحث مطرح شده و کنجکاوی های ذهنی  سوال اصلی تحقیق به صورت زیر بیان می شود.

آیا بین تعهد سازمانی کارکنان با رفتار شهروندی آنان رابطه وجود دارد؟

1-3-اهمیت موضوع

 ‏اهمیت این پژوهش بر این اساس است که رفتار سازمانی یعنی رفتار شهروندی سازمانی با یک دید ‏جامع، نگریسته شود. به همین خاطر شش متغیر مرتبط با رفتار شهروندی و چگونگی رابطه آنها با ‏تعهد سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است . نظام بوروکراتیک تمام تلاش مدیران در جهت کسب ‏کارایی بیشتر با حفظ سلسله مراتب هرمی سازمان بوده است.

به همین جهت مناسبات سطحی و ‏غیرقابل اطمینان بین افراد وجود دارد . اما در نظام ارزشی انسانی و دمکراتیک مناسباتی درست و قابل اطمینان در میان مردم به وجود می آید. در چنین محیطی به سازمان و اعضای آن فرصت داده می شود که تا حد توان پیش روند. بر این اساس توجه به شهروندان افزایش است. اکنون که اهمیت شهروندان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان درک شده ‏است، رفتار آنها هم می تواند بسیار با اهمیت تلقی شود و از این روست که محققان زیادی به تجزیه و تحلیل رفتار شهروندی پرداخته اند.

نمونه چند صفحه از پایان نامه رابطه رفتار شهروندی و تعهد سازمانی

به طور کلی رفتار شهروندی یک نوع رفتار ارزشمند و مفید است که افراد آن را به صورت دلخواه ‏و داوطلبانه از خود بروز می دهد .به این ترتیب مطالعه وبررسی اینگونه رفتار افراد در سازمان که به رفتار شهروندی سامان سازمانی شهرت یافته است، بسیار مهم و ضروری به نظر می رسد و این تحقیق قصد دارد به همین امر و رابطه رفتار شهروندی را با تعهد  سازمانی را بررسی نماید .

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف اصلی

‏سنجش رابطه بین رفتار شهروندی سازمانی و ابعاد مختلف تعهد سازمانی کارکنان می باشد .

1-4-2- اهداف جزیی

١ ‏. بررسی رابطه بین رفتار شهروندی و تعهد عاطفی

٢ ‏- بررسی رابطه بین رفتار شهروندی و تعهد مداوم

٣ ‏- بررسی رابطه بین رفتار شهروندی و تعهد هنجاری

1-5- سوال و فرضیه های پژوهش

‏‏1-5-1-سوال اصلی پژوهش بررسی ارتباط رفتار شهروندی سازمان و تعهد سازمانی را مورد بررسی قرار می گیرد بر اساس این سه فرضیه تدوین می گردد.

1-5-2-فرضیات فرعی

١ ‏- بین رفتار شهروندی و تعهد عاطفی رابطه وجود دارد.

٢ ‏- بین رفتار شهروندی و تعهد مداوم رابطه وجود دارد . رابطه رفتار شهروندی و تعهد سازمانی

٣ ‏- بین رفتار شهروندی و تعهد هنجاری رابطه وجود دارد .

[1] – Hui et al

[2] – Organ

[3] – Bateman and Organ

[4] – Truckenbroot

[5] – Podsakoff & Mackenzie

چکیده:

به منظور سنجش تعهد سازمانی از پرسشنامه تعهد سازمانی استفاده شد.

به منظور سنجش رفتار شهروندی از پرسشنامه رفتار شهروندی استفاده شد.

و برای تحلیل نتایج آماری توصیفی و آمار استنباطی (روش آماری تحلیل رگرسیون) به کار بسته شده است.

نتایج پژوهش نشان داده است:

بین تعهد سازمانی کارکنان و رفتار شهروندی آنان رابطه معنادار وجود دارد. و هرقدر میزان تعهد سازمانی کارکنان افزایش یابد، تاثیر بیشتری بر رفتار شهروندی داشته و باعث ارتقا رفتار شروندی می شود که در مجموع باعث افزایش اثر بخشی و کارایی فعالیت های سازمان می شود.

نیروی انسانی وفادار، سازگار با اهداف و ارزشهای  سازمانی و متمایل به حفظ عضویت سازمانی مه حاضر است فراتر از وظایف مقرر فعالیت کند، می تواند عامل مهمی در اثر بخشی سازمان باشد.

وجود چنین نیرویی در سازمان توام با الارفتن سطوح عملکرد و پایین آمدن میزان غیبت، تاخیر و ترک خدمت کارکنان است و وجهه سازمان را دراجتماع مناسب جلوه داده و زمینه را برای رشد و توسعه سازمان فراهم میکند.

کلید واژه ها: تعهد سازمانی، ابعاد تعهد سامانی، رفتار شهروندی، رفتار شهروند سازمانی

فهرست مطالب:

فصل اول (کلیات تحقیق)

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت موضوع

اهداف تحقیق

هدف اصلی

سوال و فرضیه های پژوهش

سوال اصلی پژوهش

فرضیات فرعی

مدل تحقیق

تعاریف نظری و عملیاتی

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

فصل دوم: (مبانی نظری و پیشینه تحقیق)

مبانی نظری

مبانی نظری رفتار شهروندی

مبانی نظری تعهد سازمانی

پیشینه تحقیق

پیشینه خارج از کشور

پیشینه داخل کشور رابطه رفتار شهروندی و تعهد سازمانی

فصل سوم: (روش تحقیق)

مقدمه

روش تحقیق

جامعه آماری و روش نمونه گیری

روش گرد آوری اطلاعات ( میدانی، کتابخانه ای و غیره)

ابزار اندازه گیری

پرسشنامه رفتار شهروند سازمانی

پرسشنامه تعهد سازمانی

شیوه اجرای پژوهش

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم: (تجزیه و تحلیل داده های آماری)

مقدمه

آمار توصیفی

آمار استنباطی

فصل پنجم: (نتیجه گیری و پیشنهادها)

مقدمه

نتیجه گیری و پیشنهادها

محدودیت ها

پیوست و ضمیمه

فهرست منابع و مآخذ