نقش مطبوعات در جنگ نرم

الف) جنگ نرم: جنگ نرم مجموعه ای از اقداماتی است که در جهت تغییر هویت فرهنگی و  الگوهای رفتاری یک نظام سیاسی دنبال می شود. به عبارت دیگر در جنگ نرم نیروهای مهاجم به دنبال سلطه بر حکومت، اقتصاد و فرهنگ یک کشور بدون توسل به خشونت می باشند. پشتوانه اصلی جنگ نرم، قدرت نرم می باشد.

ب) مطبوعات مطبوعات در لغت جمع مطبوعه بر وزن مفعول «به طبع رسیده» یا «آنچه از مطبعه خارج می شود»، معنی شده است.

در تعریف اصطلاحی مطبوعات دکتر محمد معین آورده است:   نوشته های چاپی ، روزنامه ، مجلات مطبوعاتی. وی در تعریف روزنامه نیز چنین توضیح می دهد؛ دفتری که در ان شرح وقایع روزانه دربار شاهان و … را می نوشتند- گزارش وقایع نگاران دولت از ولایات، راپرت- نامه ای مشتمل بر اخبار و وقایع روزانه و … که هر روز چاپ می شود.

محمدمحیط طباطبایی در تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، نیز به تعریف مطبوعات پرداخته ومی نویسد: مطبوعات مشتمل بر روزنامه و جریده و مجله و صحیفه و ماهنامه و هفته نامه است. که مانند حکومت مشروطه وفرهنگ جدید و پست و تلگراف و راه آهن و هواپیما و اتومبیل و چاپخانه و رادیو و تلویزیون و همه مظاهر دیگر زندگی. عصر ما بدون استثنا رهاورد تمدن و فرهنگ اروپا هستند که از قریب 170 سال تا کنون راه ایران را در پیش گرفتند. [1]

اجمالاً اینکه در فرهنگ فارسی مطبوعات یعنی همه چاپ شده ها اعم از کتاب، روزنامه، مجله، اعلامیه، اوراق تبلیغی یا هر آنچه که به زیور طبع و چاپ آراسته گردد.[2]

از میان حدود 1500 نشریه رسمی که در حال حاضر در کشورمان منتشر می شوند حدود 70 روزنامه کثیر الانتشار وجود دارد که شناخت گرایش سیاسی آنها مهم است.

کیهان :

اطلاعات:

جمهوری اسلامی:

ایران:

همشهری:

جام جم:

جوان:

رسالت:

وطن امروز:

ابرار:

عصرایرانیان:

ملت ما:

شرق:

خبر:

فرهیختگان:

اندیشه نو:

آرمان روابط عمومی:

اسرار:

حمایت:

تهران امروز:

سیاست روز:

همبستگی:

مردم سالاری:

ابتکار:

اعتماد:

اعتماد ملی:

اهمیت مطبوعات در جنگ نرم:

1- نقش اساسی رسانه در جنگ نرم

2- ماندگاری رسانه های مکتوب در ذهن مخاطب

3- وثوق بودن متون نوشتاری در اسناد دادن نسبت به سایر نشریات

5- جایگاه مطبوعات در جامعه نخبگان

6- تغییر مفاهیم تهدید و امنیت و نقش مطبوعات در جنگ نرم

بحران های پیش روی مطبوعات در ایران

در کشور ما مطبوعات در طول عمر بیش از 165ساله خود، حداقل با 5 بحران مواجه بوده که عبارتند از:

1-  بحران مشروعیت در یک جامعه اسلامی،

2- بحران بازرگانی و سوداگری،

3- بحران جاه طلبی و قدرت فردی،

4- بحران ایدئولوژی یا مکتبی جنگ،

5- بحران غرب زدگی روشنفکری و مردمی نبودن.[3]

بر همین اساس روزنامه ها در نخستین حرکت انقلابی مردم ایران «عصر مشروطه» پس از ایفای نقش مثبت در تحریک و پیروزی مردم نهایتا در خدمت استعمار و استبداد قرار گرفت.

در دوم حزبی نیز مطبوعات جنگ در انحصار سفارتخانه ها و منافع دارندگان قدرت و ثروت بود.

این کارکرد را می توان در مطبوعات دهه 20 نیز مشاهده کرد که غربیها از روزنامه های به ظاهر داخلی در مسیری خلاف حرکت عمومی مردم برای ملی کردن صنعت نفت استفاده کرده و البته اسناد آنرا سالها پس از آن منتشرساختند که در آن آمده بود:

« تابستان 1332 مبارزه تبلیغاتی شدید وارد تلاشی مصممانه شد، برنامه مطلوب بی ثبات کردن که با ظهور ناگهانی شش روزنامه جدید در تهران مشخص شد، مطالب گردآوری شده در واشنگتن را به سرعت به تهران بردند، برای توزیع در زمان مناسب در آنجا نگاه داشتند. این مطالب را سپس به برادران رشیدیان رساندند که در چهار پنجم از مطبوعات ایران رابطه هایی داشتند. ریچارد کاتم کارشناس ارشد مسایل ایران در سازمان سیا در خاطراتش می گوید:« هر مقاله ای که می نوشتم ، به سرعت در مطبوعات روز بعد ایران، چاپ می شد».[4]

تاریخچه مطبوعات در ایران

تاریخ 165ساله مطبوعات کشورمان شامل شش دوره می شود:

دوره اول، به مدت شصت سال از سلطنت ناصر الدین شاه قاجار تا انقلاب مشروطیت مطبوعات کاملا دولتی و عامل غرب گرایی و نوگرایی اروپایی بوده، نفوذی در جامعه و طبقات ایران نداشت.

دوره دوم که کم تر از دو دهه به طول انجامید و با انقلاب مشروطیت و انقراض قاجاریه مصادف بود. در رابطه مطبوعات با جامعه ایران که در آن مطبوعات برای اولین بار صورت بومی به خود گرفته، بسیاری از آنها دموکراسی غرب را در ایران ترویج کردند.

مطبوعات در انقلاب اسلامی

سایه سنگین معضلات فوق بر مطبوعات ایران پس از انقلاب سبب شد تا به رغم خدمات فراوان و تاثیر غیر قابل انکار برخی روزنامه ها در توسعه سیاسی و فرهنگی جامعه اسلامی، تعداد زیادی از این رسانه های مکتوب در جهت منویات دشمنان انقلاب اسلامی مورد بهره برداری قرار گیرند.

رسانه همانطور که می تواند در آزادی بیان نقش اساسی داشته باشد از طرفی میتواند نقش سرکوب کننده آزادی را هم ایفا کند

ارمان ملت – اتحاد بزرگ – جبهه ملی ایران – اتحاد دمکراتیک – اتحاد مردم – پیکار – نبرد بلوچ – نبرد ملت – میهن – جبهه آزادی – ازادی – خلق مسلمان – شورش – فریاد وطن – دامون – به پیش  و…

از این رو، امام عظیم الشان(ره) در مواجه با چنین نشریاتی به خاطر نشکستن برخی قلم ها حسرت خوردند و سال ها بعد رهبر معظم انقلاب اسلامی از مطبوعات پایگاه دشمن نام بردند.

اصل اول: توحید

اولین و اساسی ترین بینش در مورد انسان وجهان نظریه «توحید» است. با نظریه توحید یکی از اساسی ترین پایه های اخلاقی مطبوعات و روزنامه نگاری به وجود می آید.

اصل دوم: امر به معروف و نهی از منکر

دومین اصل هدایت کننده مرزهای اخلاق مطبوعاتی و روزنامه نگاری در اسلام، اصل عقیدتی امر به معروف و نهی از منکر است. در آیه 125 از سوره نحل قرآن مجید این امر تشریح شده است:

« خلق را به حکمت و برهان و موعظه نیکو به راه خدا دعوت کن و با بهترین طریق با آنها مناظره کن که البته خدا[عاقبت حال] کسی که از راه او گمراه شده و آن که هدایت یافته بهتر می داند.»

اصل سوم: امت یا جامعه اسلامی

مفهوم امت بالاتر از مرز های ملی و حدود سیاسی است. جامعه اسلامی بالاتر از مفهوم سیستم متشکل از یک ملت- دولت است. در تحت مفهوم امت، نژاد به عنوان یک پایه حکومت پدیرفته نیست. ارزش ها پیرو تقوا هستند و سیستم اجتماعی اسلام بر اساس برابری، عدالت و مالکیت مردم قرار دارد.

 اصل چهارم: اصل تقوا

روزنامه نگاری، مقاله نویسی، گزارش نویسی و تحلیل و تفسیر روز در یک مطبوعه اسلامی باید با نیت و روح تقوا آمیخته و همراه باشد.

اصل پنجم: امانت

واژه امانت مسئولیت بزرگی را نشان می دهد، مسئولیت مقدس و سنگینی که خداوند بر دوش انسان گذاشته است. با اصل امانت است که مطبوعات در یک جامعه اسلامی باید وظیفه اطلاع رسانی و ارشاد خود را انجام دهند.

[1] – محیط طباطبایی محمد ، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، نقش مطبوعات در جنگ نرم ص 13.

[2] – انصاری لاری محمد ابراهیم، نظارت بر مطبوعات در حقوق ایران، ص 38.

[3] – مولانا، حمید، الگوی مطبوعات و رسانه های اسلامی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول 1382ص 114

[4] – دفتر پژوهشهای کیهان ، نیمه پنهان 17، مطبوعات و انقلاب، انتشارات کیهان، چاپ سوم خرداد 87 ص 8

فهرست مطالب

مفهوم شناسی

تاریخچه مطبوعات در ایران

مطبوعات در انقلاب اسلامی

بی توجهی به نسخه امام در خصوص مطبوعات

مطبوعات پایگاه دشمن چگونگی و چرایی

مفاهیم اسلامی پایه مطبوعات در جامعه اسلامی

اصل اول: توحید

اصل دوم :امر به معروف و نهی از منکر

اصل سوم: امت یا جامعه اسلامی

اصل چهارم: اصل تقوا

اصل پنجم: امانت

منابع و مآخذ